W jaki sposób karać i nagradzać dziecko?

Istnieje wiele teorii traktujących o wychowaniu dziecka. Interesującym, a jednocześnie skutecznym sposobem na wychowywanie dziecka jest tak zwany system kar i nagród. Na czym polega? Jak go stosować?

Na czym polega system kar i nagród?

System polega na stosowaniu konsekwencji (kar), kiedy dziecko przekroczy wcześniej ustalone jasne granice, tj. świadomie zachowa się w sposób nieakceptowalny przez rodziców (lub innych członków rodziny, nauczycieli, ogólnie rzecz ujmując: społeczeństwo) oraz na stosowaniu nagród, kiedy zachowanie dziecka spełnia oczekiwania. System ten doskonale sprawdza się w przypadku kilkulatków, co jednak nie oznacza, że nie może być stosowany w odniesieniu do starszych dzieci i młodzieży.

Konsekwencja w wychowywaniu dzieci to klucz do sukcesu!

System kar i nagród będzie działał sprawnie wyłącznie wtedy, gdy dziecko będzie miało rzeczywiście jasno wytyczone granice. Nie można karać dziecka, jeśli nie ma ono świadomości, że postąpiło źle. Oto prosty przykład:

Trzyletnie dziecko bierze kosmetyczkę mamy i w czasie zabawy niszczy niechcący część kosmetyków

Nie można ukarać dziecka za ten czyn, jeżeli kosmetyki zostały zniszczone w czasie radosnej zabawy, a wcześniej mama nie wytłumaczyła wyraźnie, że kosmetyków nie można ruszać. Jeśli dziecko przykładowo złamało szminkę malując się nią, nie zrobiło tego celowo, złośliwie. Zapewne nie wiedziało, że tak może się zdarzyć.

Inaczej wygląda sytuacja, jeśli dziecko już kilkakrotnie próbowało zabrać kosmetyczkę, a mama jasno i wyraźnie wytłumaczyła, że nie może tego robić i jeśli zrobi to ponownie, poniesie konsekwencje, przykładowo nie dostanie słodyczy lub nie obejrzy bajek.

Kluczem do sukcesu rzeczywiście jest konsekwencja. Jeżeli rodzic ustali z dzieckiem, że za dane nieakceptowalne zachowanie poniesie konsekwencje, musi się tak stać! Nie ma nic gorszego, niż ustalenie konsekwencji za dane zdarzenie, a następnie brak realizacji ze strony rodzica. Wówczas dziecko nabierze przekonania, że niezależnie od tego, co zrobi, i tak owych konsekwencji  nie poniesie. „Hulaj dusza, piekła nie ma”…?

Jak korzystać z systemu?

Nie są potrzebne do tego żadne wyrafinowane narzędzia – wystarczy kartka papieru i kolorowe pieczątki, ewentualnie kredki, flamastry (PATRZ: ZDJĘCIE).

Dziecko „zbiera” ładne znaczki za zachowania pozytywne i otrzymuje brzydkie znaczki za zachowania niewłaściwe (kara musi być adekwatna do popełnionej „zbrodni”). Kartka ta powinna być cały czas widoczna dla dziecka, aby mogło kontrolować swoje postępy czy ewentualne „wpadki”. Koniecznie należy głośno chwalić i nagradzać ładnymi znaczkami przestrzeganie tych zasad, z którymi do tej pory dziecko miało problem, na przykład ładne jedzenie obiadu, niezrobienie awantury o wyłączenie bajek, kąpiel bez wylewania wody poza wannę etc. Jak wiadomo, każdy rodzic zmaga się z innymi problemami.  

Korzyści płynące z wprowadzenia systemu nagradzania i karania dziecka

Dziecko wyraźnie widzi, że po prostu bardziej opłaca się przestrzeganie zasad niż ich łamanie. Rodzice są szczęśliwsi, panuje dobra atmosfera, dziecko dodatkowo otrzymuje nagrodę za ładne zachowanie. A w szerszym kontekście, dziecko uczy się podstawowych zasad życia w społeczeństwie.

Kontrowersje związane z wychowywaniem dziecka w systemie kar i nagród

Niektórzy rodzice nie mogą pogodzić się z tym, że ich dziecko będzie postępowało dobrze, bo będzie wiedziało, że otrzyma za to nagrodę. Rodzice pragną, by dziecko postępowało właściwie, mając świadomość tego, że w ten sposób uszczęśliwi rodziców i będzie postępować zgodnie z normami przyjętymi przez społeczeństwo. Niestety, życie polega właśnie na tym, iż postępując dobrze, otrzymujemy taką lub inną nagrodę (wypłata za ciężką pracę, awans, „szóstka” za dobrze napisany sprawdzian), zaś postępując niewłaściwe, narażamy się na konsekwencje!