Intercyza – jak ją sporządzić i jakie przynosi skutki?

Intercyza kojarzy nam się najczęściej z amerykańskimi filmami, gdzie w przed ślubem milionera z biedną pięknością, milioner i jego rodzina zabezpieczają się przed utratą majątku. Oczywiście to przykład przejaskrawiony, ale w pewnym sensie oddający powszechne intuicje odnoszące się do intercyzy. Poniżej znajdą Państwo informacje, które przedstawią intercyzę we właściwym świetle, a zarazem obalą kilka mitów.

Z chwilą zawarcia małżeństwa, jeśli małżonkowie nie postanowią inaczej, między żoną a mężem powstaje ustawowa wspólność majątkowa. Oznacza to, że wszystko, czego się oboje dorobią w czasie trwania małżeństwa, jest wspólne. Obok majątku wspólnego może jednak występować tzw. majątek osobisty, a więc m.in. ubrania, czy sprzęt sportowy, ale również darowizna jaką otrzyma jeden z małżonków.

Wymogi formalne

Sporządzenie intercyzy jest szczególnie wskazane, gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą, bądź jest członkiem spółki, a jego przedsiębiorstwo działa na tyle niestabilnym rynku, że wysoce prawdopodobne jest, że może w przyszłości przynieść straty. Wówczas intercyza jest przejawem dbałości o małżeństwo i rodzinę, a także wyraźnie zabezpiecza drugiego małżonka przed negatywnymi skutkami działalności gospodarczej męża lub żony. Warto zerwać z błędnym przekonaniem, że intercyza to przejaw braku zaufania do małżonka. W art. 47 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ustawodawca zawarł podstawowe wymagania dotyczące zawarcia intercyz  (o formie wymaganej była mowa wcześniej). Spełnienie tych warunków będzie skutkowało jej skutecznością wobec osób trzecich. W Polsce nie funkcjonują żadne rejestry, do których zgłasza się zawarcie intercyzy, ale niekiedy wspomina się o nich we wpisie do Krajowego Rejestru Sądowego (gdy jeden z małżonków jest wspólnikiem spółki) lub Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą).

Do kiedy można sporządzić intercyzę?

Małżonkowie mogą sporządzić intercyzę nie tylko przed ślubem, ale także już po jego zawarciu. Sytuacja majątkowa małżonków może przecież zmienić się diametralnie w każdym momencie. Intercyzę zawiera się w formie aktu notarialnego. Jej postanowieniami wspólność ustawową można rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.

Skutki intercyzy dla majątku małżonków

Intercyza zawierana między przyszłymi małżonkami powoduje, że każdy z małżonków zachowuje swój majątek osobisty i jednocześnie nie powstaje majątek wspólny obojga. A to prowadzi, do tego że małżonek nie jest odpowiedzialny swoim majątkiem osobistym za długi drugiego małżonka, chyba że taką odpowiedzialność przyjął np. na podstawie umowy poręczenia zawieranej z wierzycielem zobowiązanego. Pewnym negatywnym skutkiem zawarcia intercyzy jest utracenie możliwości wspólnego rozliczania podatkowego współmałżonków, które zawsze jest pewnym udogodnieniem. Natomiast przedmioty majątkowe nabywane w czasie trwania małżeństwa wejdą w skład majątku osobistego, tego małżonka który jest stroną umowy z osobą trzecią, na mocy której to nabywa dany przedmiot. Z tego też względu po zawarciu intercyzy mieszkanie, którego np. mąż jest właścicielem, pozostanie częścią składową majątku męża. Na tej samej zasadzie składniki majątkowe przysługujące żonie oraz to co nabędzie po zawarciu intercyzy i wejściu w związek małżeński, pozostanie jej wyłączną własnością. W ustroju rozdzielności majątkowej, będącego następstwem intercyzy, nie występuje majątek wspólny. Małżonkowie mogą jednak nabywać określone składniki (ruchomości, nieruchomości) na zasadzie współwłasności regulowanej przez przepisy kodeksu cywilnego.

Zalety intercyzy

Intercyza ma dwa podstawowe plusy. Przede wszystkim upraszcza wykonywanie czynności związanych z działalnością gospodarczą, dla dokonywania których nie potrzeba uczestnictwa drugiego małżonka oraz zmniejsza ryzyko prowadzonej działalności przez jednego z małżonków. Po drugie za zobowiązania z tytułu prowadzonej działalności odpowiadał będzie tylko ten małżonek, który tę działalność prowadzi. Natomiast wierzyciel może dochodzić zaspokojenia tylko i wyłącznie z przedmiotów wchodzących do majątku osobistego dłużnika.

Intercyza a działalność gospodarcza

Zawarcie intercyzy powoduje, że prowadzący działalność wykonuje ją zasadniczo z wykorzystaniem składników majątku osobistego. Może w ramach wykonywanej działalności samodzielnie podejmować czynności takie jak: sprzedaż składników przedsiębiorstwa, zaciągnięcie kredytu, czy zawarcie kontraktu handlowego. Dla tych czynności nie jest wymagana zgoda drugiego małżonka, nawet jeśli dotyczy to umowy wskazanej w art. 37 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W tym bowiem przepisie ustawodawca wymienia umowy, dla zawarcia których konieczna jest zgoda drugiego małżonka. Daje to dużą swobodę w prowadzeniu działalności gospodarczej.

Ucieczka przed wierzycielami

Na sam koniec warto wspomnieć o nieuczciwym zastosowaniu intercyzy. Zdarza się bowiem tak, że dłużnik uciekając przed słusznymi roszczeniami wierzycieli pozbywa się majątku, wykorzystując do tego m.in. małżeństwo i związaną z nim instytucję intercyzy. Nieuczciwy dłużnik stara się przenieść całość majątku na swojego małżonka, ale prawo, a w szczególności instytucja z art. 527 kodeksu cywilnego, czyli tzw. „skarga paulińska”, daje wierzycielowi możliwość obrony przed takimi działaniami. Dzięki tej instytucji, umowy na mocy których dłużnik wyzbywa się majątku stają się nieskuteczne, jeśli małżonek dłużnika wiedział o długu i jego wymagalności. W tym przypadku ustawodawca po raz kolejny uzależnia odpowiedzialność za długi współmałżonka od wiedzy o jego zadłużeniu.