Chrzan to nie tylko przyprawa

Chrzan pospolity (Cochlearia armoracia)

Na polskiej wsi od stuleci chrzan jest ludowym, naturalnym konserwantem – sok z korzenia dodany do mleka hamuje jego przedwczesne kwaśnienie osełka masła obłożona liśćmi chrzanu znacznie wolniej jełczeje, pokrojone korzenie rozłożone w spiżarni zapobiegają psuciu się przetworów, a wrzucone do słoi przeciwdziałają mięknięciu kwaszonych ogórków i marynowanych grzybów. Najlepszy wiejski chleb piecze się na chrzanowym liściu. Suszony chrzan noszony w kieszonce niweluje szkodliwe dla człowieka promieniowania, m.in. groźnych płynących pod ziemią żył wodnych. Niektórzy rolnicy do dzisiaj sadzą chrzan w małych przyzagrodowych, nie opryskiwanych sadach, co hamuje rozwój grzybni na drzewach.

Chrzan pochodzi prawdopodobnie z Europy Wschodniej, zwłaszcza z rejonu Wołga – Don. Do Europy Środkowej sprowadzony został przez Słowian, a w Polsce znany jest na pewno już od XII wieku. Dzisiaj jego uprawa obejmuje prawie wszystkie kontynenty.

Występuje na terenie całej Polski także dziko w miejscach wilgotnych, koło rowów, nad brzegami rzek, ogrodach.

Chrzan jest rośliną składającą się z licznych, mięsistych, białożółtawych korzeni, które mogą osiągać średnicę do 10 cm i długość do 60 cm i więcej. Część jadalną stanowi korzeń główny – długi, cylindryczny o białym, nieco włóknistym miąższu. Łodyga dochodzi do 1 metra wysokości. W Polsce chrzan rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie (przez fragmentację korzenia).

Korzenie chrzanu najlepiej zbierać jesienią (przełom października i listopada) z korzenia głównych (konsumpcyjnych) odcina w 20-40 centymetrowe sadzonki, które przechowujemy przez zimę i wysadzamy jak najwcześniej na wiosnę, skoro tylko gleba nadaje się do uprawy. Korzenie główne przechowuje się najlepiej w specjalnych rowach, okryte słomą i ziemią.

Tarty chrzan ma duże znaczenie dietetyczne – ułatwia trawienie białek zwierzęcych, pobudza wydzielanie soków trawiennych, ułatwia przyswajanie pokarmów, usprawnia całą przemianę materii. Ponieważ działa zabójczo na niektóre bakterie, skutecznie odkaża górne drogi oddechowe. Jego właściwości rozgrzewające przynoszą ulgę w reumatyzmie, bólach korzonkowych i różnego rodzaju nerwobólach. Jest wreszcie dostarczycielem naturalnych witamin, przede wszystkim kwasu askorbinowego (wit. C), skutecznie likwidując m.in. krwawienia z dziąseł.

Na następnej stronie przeczytasz przepisy na syrop z chrzanu, piwo, wino lub nalewkę.